15% meer woningen dan gezinnen

Ruimtelijk rendement is een belangrijke doelstelling in de strategische visie van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Dit betekent onder meer dat de beschikbare ruimte en woningvoorraad optimaal en efficiënt gebruikt wordt. Overtollige leegstand of onderbenutting wordt daarbij vermeden. Om hier zicht op te hebben, en mee de bouwshift te monitoren, is het woningoverschot interessant.

Idealiter is het aanbod aan woningen gelijk aan het aantal gedomicilieerde huishoudens. Er is echter een zekere frictieleegstand nodig om een vlotte verhuis van de huishoudens mogelijk te maken. De frictieleegstand is de kortdurende leegstand (wat te koop en te huur staat), die door de band genomen rond de 3,5% zou moeten liggen. Is het aantal woongelegenheden groter dan die marge, dan is de woningmarkt meer ontspannen.

In 2022 zijn er 15% meer woongelegenheden dan gedomicilieerde huishoudens. Dit woningoverschot kan het gevolg zijn van (langdurige) leegstand, tweede verblijven, studentenhuisvesting en andere woningen waar niemand gedomicilieerd is. Het steeg sterk in de periode 1995-2001, waarna een daling waar te nemen is tot 2008. Sindsdien is er opnieuw een gestage toename van het woningoverschot. Er komen dus steeds meer woongelegenheden bij dan dat er huishoudens bijkomen in Vlaanderen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat er meer woningen gebouwd worden dan dat er huishoudens bijkomen, maar ook dat het aantal wooneenheden stijgt door het opdelen van bestaande panden en het herbouwen van gesloopte woningen tot appartementen. Sinds 2020 zwakt de stijging van het woningoverschot wel af.

Woningoverschot varieert sterk tussen gemeenten

Het woningoverschot is het hoogst in de kuststreek, enkele grootsteden en enkele landelijke gemeenten. Wellicht heeft dit te maken met de aanwezigheid van tweede verblijven (vnl. aan de kust), studentenkoten (in de studentensteden Gent en Leuven) en kamer- of woningverhuur via deelplatformen zoals Airbnb (kunststeden zoals Antwerpen, Gent, Leuven en Mechelen, en festivaltrekpleisters zoals Boom). Daarnaast speelt ook langdurige leegstand een rol in de verschillen tussen de gemeenten.