Bijna 84 miljoen euro aan planbaten geïnd

De planbatenheffing is een belasting op de meerwaarde die een perceel krijgt door een bestemmingswijziging. In de meeste gevallen gaat het om een omzetting van een ‘zachte’ naar een ‘harde’ bestemmingscategorie via een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP).

Voor de aanslagjaren 2010–2023 hebben 640 RUP’s geleid tot een planbatenheffing in 16 538 percelen. In oppervlakte uitgedrukt gaat het voornamelijk over herbestemmingen van landbouw naar bedrijvigheid, recreatie of wonen (2 377 ha), van een groene bestemming naar bedrijvigheid en landbouw (1 192 ha) en van recreatie naar wonen (545 ha). Agrarisch gebied is met bijna de helft (47%) de grootste bronbestemmingscategorie binnen planbatendossiers. Bedrijvigheid is met bijna de helft (44%) de grootste doelbestemmingscategorie.   

Voor de aanslagjaren 2010–2023 heeft de Vlaamse overheid in totaal bijna 84 miljoen euro aan planbaten geïnd. Ruim 59 miljoen euro aan planbaten moet nog geïnd worden (= openstaande planbaten). Vooral tussen 2011 en 2013 nam het gecumuleerd totaalbedrag van de geïnde en openstaande planbaten sterk toe. Voor de geïnde planbaten was er ook een grote sprong tussen 2016 en 2018; sinds 2019 blijft de stijging beperkt. De openstaande planbaten nemen sinds 2013 aan een stabiel tempo toe. De planbatenheffing moet pas effectief betaald worden nadat een zogenaamd startfeit zich heeft voltrokken, bv. de verkoop van het perceel of het verkrijgen van een omgevingsvergunning die vóór het in werking treden van het RUP niet kon worden verkregen. Dit verklaart waarom het bedrag aan openstaande planbaten doorheen de jaren relatief hoog blijft.

Geïnde planbaten het grootst in West-Vlaanderen, openstaande planbaten het grootst in Antwerpen

Het gecumuleerd bedrag aan geïnde planbaten lag voor de aanslagjaren 2010–2023 hoog in West-Vlaanderen en ten noorden van Antwerpen vanwege RUP’s die weekendverblijven regulariseerden. De hoge bedragen ten noorden van Brussel zijn grotendeels het gevolg van de gewestelijke planningsprocessen die het stedelijk gebied van Brussel afbakenen. In het zuiden van Limburg speelt het effect van enkele grote provinciale RUP’s. Naast de planningscontext heeft ook de aard van de bestemmingswijziging een belangrijke invloed op de bedragen. Een wijziging van landbouw naar bedrijvigheid leidt bijvoorbeeld tot een veel hoger bedrag aan planbaten dan een wijziging van bos naar recreatie.

In de gemeente Antwerpen was het gecumuleerd openstaande bedrag aan planbaten voor de aanslagjaren 2010–2023 het grootst met ruim 13,1 miljoen euro. In de overige gemeenten was dat bedrag kleiner dan 5 miljoen euro. 102 gemeenten hadden geen openstaande planbaten.