Vlaming blijft gemiddeld 9 maanden minder lang gezond door hormoonverstorende stoffen

Hormoonverstorende stoffen is een verzamelnaam voor niet door het lichaam geproduceerde stoffen die de werking van het hormoonsysteem verstoren of belemmeren. In het dagelijks leven wordt iedereen blootgesteld aan hormoonverstorende stoffen, bv. via cosmetica, plastics, pesticideresiduen … Dit kan leiden tot ziekte en vroegtijdig overlijden.

De gezondheidsimpact van die blootstelling kunnen we inschatten via de Disability Adjusted Life Years (DALY’s) of (potentieel) verloren gezonde levensjaren. Dit is de som van de jaren verloren door vroegtijdig overlijden en de jaren van ziekte, rekening houdend met de ernst en de duur ervan. De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) gebruikt deze maat om de ziektelast van populaties of landen onderling te vergelijken. Deze maat laat ook toe om de evolutie van de impact van het milieu op gezondheid te volgen en eventuele effecten van beleidsbeslissingen rond volksgezondheid op een meetbare manier te evalueren.

Korte- en langetermijngezondheidseffecten van hormoonverstorende stoffen worden in eenzelfde DALY-eenheid uitgedrukt. Het optellen van de DALY’s van al de gekende dosis-effectrelaties geeft dan inzicht in de grootteorde van het aantal gezonde maanden of jaren dat de bevolking gemiddeld verliest als gevolg van de blootstelling aan hormoonverstorende stoffen in Vlaanderen.

De blootstellingscijfers die gebruikt worden voor de berekening van de DALY’s zijn voornamelijk gebaseerd op het Vlaamse Humane Biomonitoringsprogramma (VHBP) (Steunpunt Omgeving en Gezondheid). Dit programma loopt sinds 2002 en omvat 4 opeenvolgende referentiecampagnes. We maakten per polluentengroep gebruik van de meest recent beschikbare gegevens uit de campagnes tussen 2007 en 2021. De indicator vormt dus een eerste inschatting van de gezondheidsimpact van hormoonverstorende stoffen in Vlaanderen.

De berekeningen tonen dat blootstelling aan hormoonverstorende stoffen jaarlijks leidt tot 61 478 verloren gezonde levensjaren in Vlaanderen, ofwel jaarlijks 924 verloren gezonde levensjaren per 100 000 inwoners. Hormoonverstorende stoffen leveren hiermee de tweede grootste bijdrage aan de ziektelast door milieuverontreiniging in Vlaanderen, na fijn stof. Een gemiddelde Vlaming, met een levensverwachting van ongeveer 82 jaar, verliest met andere woorden potentieel driekwart van een gezond levensjaar bij levenslange blootstelling aan de gemeten niveaus van hormoonverstorende stoffen. Een gemiddelde Vlaming blijft dus ongeveer 9 maanden minder lang gezond door blootstelling aan de gemeten niveaus van hormoonverstorende stoffen.

Organofosfaten en ftalaten veroorzaken grootste gezondheidsschade

Zoals onderstaande figuur toont, leidt de blootstelling aan organofosfaten tot de grootste ziektelast, gevolgd door ftalaten en PFOS & PFOA.

Effecten op het metabole stelsel, zoals obesitas en diabetes type 2, en effecten op de mannelijke voortplanting volgen met respectievelijk 19% en 8%. Deze worden vooral veroorzaakt door blootstelling aan ftalaten en DDT.

Andere gezondheidseffecten met lagere impact omvatten effecten op bloeddruk, geboortegewicht en hospitalisatie omwille van acute lagere luchtweginfecties. Deze worden veroorzaakt door blootstelling aan PFOS en PFOA.

Verschillende gekende gezondheidseffecten van hormoonverstorende stoffen werden niet meegenomen in de berekeningen omwille van een gebrek aan data, zoals borstkanker, prostaatkanker, effecten op het vrouwelijke voortplantingstelsel, immuunverstoring, leverkanker, Parkinson, osteoporose en verstoring van de schildklier.

De berekende impact op gezonde levensjaren in Vlaanderen is dus een onderschatting.