Materialen zijn onmisbaar om een economie draaiende te houden en te voorzien in behoeften zoals huisvesting, voeding en mobiliteit. Ze zorgen echter ook voor druk op de omgeving: winning van grondstoffen kan de lokale omgeving aantasten en tijdens productie- en consumptieprocessen komt een aanzienlijk deel van de materialen onder de vorm van emissies opnieuw in het milieu terecht. Bovendien worden sommige natuurlijke grondstoffen steeds schaarser, wordt een sterke stijging van de vraag verwacht of zijn ze geconcentreerd in enkele landen, wat de bevoorradingszekerheid in het gedrang kan brengen en de prijzen de hoogte in kan stuwen. Dat is onder meer het geval voor bepaalde metalen die nodig zijn voor een groene en digitale transitie in onder meer het energie- en mobiliteitssysteem. Ook water is een onmisbare grondstof die, als gevolg van de klimaatverandering, alsmaar schaarser wordt in bepaalde periodes.

Doordacht inzetten op een circulaire economie vermindert de druk van materiaalgebruik op omgeving en klimaat. In een circulaire economie worden diverse strategieën toegepast om minder producten en materialen te verbruiken, en om die producten en materialen zo lang en zo hoogwaardig mogelijk in omloop te houden. Ook circulair ruimtegebruik, bijvoorbeeld door hergebruik van niet meer benutte terreinen en gebouwen en door omkeerbaar ruimtegebruik, is onderdeel van een circulaire economie.

Met het Circular Economy Action Plan, het Action Plan on Critical Raw Materials en het Green Deal Industrial Plan met de aangekondigde Critical Raw Materials Act wil de Europese Commissie de transitie naar een hulpbronnenefficiënte, klimaatneutrale en concurrentiële economie versnellen en de strategische onafhankelijkheid op vlak van (kritieke) grondstoffen versterken. Ook Vlaanderen zet sterk in op circulaire economie, onder meer met de werkagenda’s en hefbomen van Vlaanderen Circulair, het Lokaal Materialenplan, het Actieplan Voedselverlies en biomassa(rest)stromen circulair, het Beleidsprogramma Op weg naar circulair bouwen en de Blue Deal. Op Belgisch niveau is er onder meer het Actieplan Circulaire economie.

Onderstaande indicatoren tonen hoeveel materialen, water en ruimte onze economie nodig heeft, hoeveel materialen worden gerecupereerd om terug in te zetten in de kringloop en hoeveel restafval we uiteindelijk nog produceren. Meer indicatoren over deze onderwerpen zijn beschikbaar via de omgevingsthema’s. De Monitor Circulaire Economie maakt met analyses en een uitgebreide set indicatoren de stand op van de circulaire economie in Vlaanderen.